Từ Trung dung Ngũ luân đến Thái cực Tam cương Tam tòng

Thuở sinh thời, Khổng Tử đi tự bắc chí nam, tự đông chí tây, thu thập tinh hoa của khắp thiên hạ mới đúc kết ra được cái thuyết Chính danh Định phận hòng ổn định được thiên hạ. Cái thuyết ấy lấy sự cân bằng (trung dung) và ổn định (định phận) làm trọng. Nhưng đến khi bị lợi dụng để "trị dân" thì sự cân bằng đã bị các giai cấp thống trị xoá bỏ hoàn toàn, vì nó chẳng phục vụ gì cho mục đích cai trị của họ.

Trung dung Ngũ luân trong Nho giáo nguyên thuỷ của Khổng Tử:
- Quân minh thần trung (vua sáng suốt, tôi trung thành),
- Phụ từ tử hiếu (cha hiền từ , con hiếu thảo),
- Phu nghĩa phụ kính (chồng có nghĩa, vợ kính trọng),
- Huynh lương đệ đễ (anh tốt, em nhường),
- Bằng hữu hữu tín (bạn bè tin cậy nhau).

Thái cực Tam cương trong Nho giáo thời Tống, Hán:
- Quân thần: "Quân xử thần tử, thần bất tử bất trung" (Vua xử tôi chết, tôi phải chết);
- Phụ thử: "Phụ xử tử vong, tử bất vong bất hiếu" (Cha xử con chết, con phải chết);
- Phu phụ: "Phu xướng phụ tùy" (Chồng nói ra, vợ phải theo);

Thái cực Tam tòng áp đặt cho người phụ nữ:
- Tại gia tòng phụ: ở nhà phải theo cha,
- Xuất giá tòng phu: lấy chồng phải theo chồng,
- Phu tử tòng tử: chồng chết phải theo con.