General American(AmE) Vs. Received Pronunciation(BrE) Accents

Tên Nam hôm trước lại bất đồng với mình về phát âm tiếng Anh một lần nữa trên xe hơi.
- ... phim "wôl-i" – Mình nghe thành "wơ-i"
- "wơ-i" là cái gì?
- "wôl" là "bức tường" còn "i" là chữ "e".
- Vậy thì phải là "wol-i" chứ!
- Không, "wôl-i"!
- (?!?)

Lại thêm chú ý các bạn miền Bắc đều đọc /ʌ/ là "ă" chứ không phải "â" như mình. Nên hôm nay mình bèn tìm hiểu lại sự khác nhau giữa các khẩu ngữ trong tiếng Anh một cách có hệ thống (chứ không lan man như hôm trước nữa!)

Giữa tiếng Anh Anh (Anh Chuẩn) và tiếng Anh Mỹ (Mỹ Phổ thông), thì ngoài những khác biệt rõ rệt mà mình được học như "[ju] → [u]" (new, due,...) (Yod-dropping) hoặc do mình tự phát hiện ra từ lâu như "R-hoá vs. R-giản-hoá" (car, core,...) (rhoticity), v.v., thì còn có những khác biệt nhỏ ít được nói tới như sau:

• /ʌ/ suck, hug, sun, son, none, bus*, love*, etc.
  AmE: gần "â" hơn
  BrE: gần "ă" hơn
  *) Khi phát âm nhẹ, các âm "â" và "ă" được "duỗi" ra thành những âm dài tương ứng là "ơ" và "a" ⇒ bus[bəs|bas], love[ləv|lav]
• /æ/ can, bad, hat, etc.
  AmE: "ae", gần "e" hơn, nhất là lúc nói nhanh/âm ngắn. VD: Không phân biệt marry/merry, nhưng vẫn phân biệt bad/bed, fatter/fetter
  BrE: "ae", gần "a" hơn, nhất là lúc nhấn mạnh/âm dài. VD: can[kæn] vs. can't[kant]
• /ou|əʊ/ no, home, hole, etc.
  AmE: "ôu", vì "ô" và "u" gần nhau nên nghe như "ô dài"
  BrE: "ơu"
• /ɔ:/ wall, law, core*, or*, etc.
  AmE: "o (dài)"
  BrE: "ô (dài)"
  *) /ɔ:r/ trong BrE có thể chuyển sang gần "o" hơn
• /ɔ|ɒ/ pot, on, lock, etc.
  AmE: "o" hơi chuyển sang "a", nghĩa là [ɒ]
  BrE: "o"

Những khác biệt này được mình rút ra thông qua việc nghe và nhận xét trực tiếp bằng chính lỗ tai của mình. Hi vọng là chính xác (ít nhất cũng phải 90% :D)

Dòm lại thì thấy các bạn miền Bắc có vẻ như phát âm theo giọng Anh (BrE), còn mình thì từ đó giờ toàn học và nghe giọng Mỹ (AmE) nên có nhiều bất đồng là chuyện không có gì khó hiểu :D

_______________
【Chuyện bên lề】

• Nam-Bắc VN với Mỹ-Anh Các nước mà tiếng Anh là ngôn ngữ thứ N>2 thì đều phải học tiếng Anh, mà khi học hẳn chọn cái giọng chuẩn của Anh nếu không có ràng buộc nào đặc biệt. Nhưng miền Nam VN thì "được" Mỹ quản lý suốt 2 thập kỷ nên việc học tiếng Mỹ không có gì khó hiểu.
• Tiếng Anh...Định :D Hầu hết những luyện tập phát âm của mình từ đó giờ đều hướng theo giọng Mỹ (cố tình có, trùng hợp có), nhưng lại có một cái mình tình cờ đi theo hướng giọng Anh, đó là sửa đổi [ɛ]→[a] của âm /æ/. Lúc đầu, cũng như nhiều người, mình không thể phân biệt man với men. Sau đó, khi biết PÂQT của nó, mình đã tập cái âm "lai" /æ/ đó, nhưng cuối cùng thì có xu hướng chuyển hẳn sang thành [a] để phân biệt với /e/[ɛ]. Nhớ nhiều lần mình chát với anh mình, mình gõ "... giá 5 man", nhưng ảnh lại đọc là "giá năm men". Tuy có hơi khó chịu nhưng vì biết cái nhầm lẫn từ tiếng Anh nó vậy, nên mình cũng thông cảm được cho anh :)
• Giải oan cho ba mình Trong nhà mình thì ba là người kém Anh văn nhất, do được học ít mà lại toàn tự học, kô có bài bản nữa. Thế mà hồi đó, lúc mình giở cuốn tập chép từ vựng tiếng Anh của ba ra, mình với mẹ đã nỡ cười một trận bể bụng khi thấy ba phiên âm: tomorrow (tu ma rầu)! (tomorrow nghĩa là ngày mai... đi tu đến khi bị tẩu hoả nhập ma rồi trở nên rầu rĩ chăng?! :p) Mình đã cười vì nó quá khác với phát âm của mình "tơmórồ". Ngày trước ba tự học, tự nghe băng và tự phiên âm ra thôi, chứ làm gì được dạy bài bản qua PÂQT(IPA) như mình với mẹ đâu. Mà cái hồi đó là mới giải phóng, từ hồi còn chưa gặp mẹ mình, ôi lâu lâu lắm rồi; thế nên ba cũng đành phải ngậm miệng nghe hai mẹ con cười cho đã mà thôi :(. Bây giờ, khi biết về sự khác nhau nhiều giữa khẩu âm các vùng trong tiếng Anh, cũng như hiểu sâu hơn về các quan hệ ngữ âm thì mình mới thấy phiên âm của ba chẳng sai tí nào cả ;) Trong từ điển điện tử của mình, 2 trong nhiều phiên âm khác nhau của chữ tomorrow là: [tu'mɒrəʊ] → "tumárơu" →(hạ tông: "á" xuống "a", "ơu" xuống "ờu", nhưng "ờu" không tự nhiên trong tiếng Việt, nên rút "ơ" thành "â") → "tu ma rầu" của ba; và [tə'mɔrou] → "tơmórôu" → "tơmórồ" của mình. Ê hê, quả là ngày đó lỗ tai của ba mình cũng tinh tường ghê đấy chứ :)
• Tiếng Việt thật "Trùm" ;) Phụ âm thì tiếng Việt không tài nào đọ được với tiếng Anh rồi, nhưng nguyên âm thì tiếng Anh phải gọi tiếng Việt ta bằng "cụ" :)) Hê hê, điển hình là dù không biết đến PÂQT thì một người thành thạo tiếng Việt cũng hoàn toàn có thể hiểu được những giải thích về ngữ âm tiếng Anh bên trên thông qua những đặc trưng tiếng Việt tương ứng. Chẹp, và đó cũng chính là lý do mà cả 2 bài phân tích ngữ âm tiếng Anh này, mình đều viết bằng tiếng Việt! (Lúc bắt đầu viết bài "Tản mạn Ngữ âm", mình đã tính viết bằng tiếng Anh vì tất cả các tài liệu tham khảo đều tiếng Anh, nhưng cuối cùng đã quyết định dùng tiếng Việt.)